Yıldırımdan Korunma

Yıldırım Nedir? Nasıl Oluşur?

Havanın yalıtkan olması nedeniyle ‘kümülü-nimbüs’ adı verilen yıldırım bulutları hareket ettikçe elektrik yüklenirler ve yüksek gerilimli yıldırım bulutlarını meydana getirirler,bulutların yeryüzüne yakın olan kısımları çoğunlukla negatif değerde şarj olurlar(%90),bu elektriksel yüklenme konusu şimdilik teorilerle açıklanabilmektedir.Bulutun elektrik yüklenmesi sırasında yer yüzeyi de bulut boyunca pozitif yüklerle yüklenir nadiren tersi yüklenme de olabilir(%10).Bulut fırtına ve rüzgar etkisiyle hareket ettikçe her iki taraftaki yük ayrışımı da artarak devam eder.Bulutla yer arasındaki potansiyel fark havanın yalıtkanlığını delecek seviyeye ulaştığında en yakın noktalarında bir iletken kanal oluşur ve buluttan toprağa veya topraktan buluta bu kanal içinden deşarj başlar.

Bulutların arasındaki deşarja şimşek ve bulut toprak arasındaki deşarja yıldırım denir.

Yıldırım bulutunun oluşumunu üç aşamada inceleyecek olursak;

Gençlik : Aşağıdan yukarı ve kenarlardan ortaya doğru hava akımı artar,süre 10-15 dakikadır

Olgunluk : Sıfıra yaklaşan sıcaklık, azalan kaldırma kuvveti şiddetli yağmura sebep olur. Bu sırada yukardan aşağı soğuk rüzgarlar görülür. Yere ulaştıklarında kısa süreli, şiddetli fırtınaya sebep olurlar. Bu aşama 15-30 dakika arasındadır.

Yaşlılık : Hava akımları son bulur ve yaklaşık 30 dakika sürer.

Yıldırım Çeşitleri

Bir yıldırım deşarjının oluşabilmesi için elektrik alan şiddetinin 2500kV/m değerine ulaşması gerekir. Buluttaki elektrik alan şiddeti yeterince yükseldiğinde bulut-bulut yada bulut-yeryüzü deşarjı görülür.

a) Yukarı çıkan yıldırım: Pozitif yüklü sivri bölgelerden,bulutun negatif yüklü bölgesine başlayan ön deşarjlardır.Düzgün araziler üzerindeki yüksek yapılardan (GSM kuleleri) veya yüksek dağlık kesimlerin tepe noktalarında başlar.Bu sırada 1 ila 10 kA arasında değişen akımlar görülür.Deşarj tam olgunlaştığında akım değeri 10kA ‘i bulur.

b) Aşağı inen yıldırım: Yıldırım bulutunun alt kısmındaki enerji yeterli seviyeye geldiği zaman toprağa doğru bir elektron demeti harekete geçer. İlk demet 10-15 metrelik mesafeyi 50.000- 60 000km/sn hızla kat eder.30 ile 100 mikron saniye ikinci ,üçüncü,dördüncü elektron demetleri bir öncekinden bu mesafeyi 30 ile 50 metre arası daha ileri taşır.Böylece her deşarj şimşeğin ucunun yeryüzüne yaklaşmasını sağlar. Ön deşarjlar yer yüzeyine yaklaştıkça elektrik alanı havanın yalıtkanlığı delinir ve böylece yer yüzeyindeki sivri bir noktadan bir deşarj yukarı doğru ilerleyerek ön deşarjlara birleşerek hava içerisinde iletken bir kanal oluşur ve bu kanaldan buluttaki yüksek gerilim (@100 milyon volt) toprağa 200.000Amper akım şiddeti ile akar.

Yıldırımın Etkileri

a) Elektrodinamik Etki : Yıldırım akış yolunun bir kısmının diğer bir kısmının manyetik alanı içinde bulunması halinde büyük kuvvetler ortaya çıkar. Bu etki ince anten borularında ezilme, parelel iletkenlerde kısadevre, iletken kroşelerinde hasar gibi sonuçlar doğurur.

b) Basınç ve ses etkisi : Yıldırım kanalı içerisindeki kuvvetlerin sebep olduğu basınç bu akımın sönmesi ile patlama şeklinde genleşerek gök gürültüsünü meydana getirir.Bazen camların kırılmalarına sebep olur.Gök gürültüsünün diğer bir nedeni de meydana gelen ısı enerjisinin çok büyük olması ve ani bir genleşme meydana getirmesidir.

c) Elektrokimyasal etkisi : Büyük akım şiddetlerinde elektrolit parçalanma sonucu demir, çinko, kurşun gibi metaller açığa çıkar.

d) Isı Etkisi : Yıldırım deşarj akımının geçtiği iletkenlerde sıcaklık artar fakat süre çok kısa olduğundan iletkenlerde çok büyük ısı artışı olmaz.

e) Işık etkisi : Yıldırım deşarjı sırasında oluşan iletken kanal etrafında çok parlak ışık oluşur.Yakınındakilerde göz kamaşması veya geçici görme bozukluklarına sebep olur.

Yıldırımdan Korunma Yöntemleri

Burada yapıların yıldırımdan korunması için günümüzde kullanılan yöntemlerden söz edecegiz.

1) Pasif yakalama uçları : Yıldırım çekme özelliği olmayan,sivri çabukların kullanıldığı yıldırımdan korunma yöntemlerinden en eskisidir.İlk uygulanması 1760 lı yıllarda Franklİn tarafından yapılmıştır. Sivri uçlu çubukların korunacak yapıların üzerine yerleştirilerek iletken yardımıyla toprağa irtibatlandırılması esasına dayanır. O dönemde koruma çapı olarak çubuk boyunu yarı çap olarak hesaplanırken günümüzde koruma çapı olarak çubuk boyu kabul edilmektedir. Bu metod daha geliştirilerek günümüzde FARADAY KAFESİ olarak anılan yöntem ortaya çıkmıştır.

Faraday Kafesi kafesteki göz aralıkları ne kadar sık olursa o kadar iyi sonuç alınır bu ise maliyetlerde artış demektir.

Yatay ve dikey döşenen iletkenlerin ek noktalarında oluşacak oksitlenme istenen korunmayı sağlamakta bir engelir.

Bakımı zordur, iletkenlerin ve hali hazır durumlarının tespiti oldukca zordur.

Tamamlanmış yapılarda sonradan bu yöntemi uygulamak maliyetleri artıracağı gibi binanın alt kısmının kafeslenmesi neredeyse imkansızdır.

Deprem riski olan bölgelerdeki yapılarda, tektonik hareketler neticesi sistemin hasarının tespiti neredeyse imkansızdır.

İyi kurulmamış bir kafes sistemine verilecek en trajik örnek Mont Black Gözlemevi gösterilebilir.

Burada gözlemevinin toprağa oturan yatay yüzünün de kafeslenmesi gerekirken bu yapılmayıp kafesin buradaki kapanışı için toprağın iletkenliğine güvenilmiştir. Toprağın buradaki iletkenliği yetersiz kalınca gözlem evinde yıldırım darbeleri sonucu can kayıplı kazalar olmuştur.

Aktif yakalama uçları (paratonerler)

Aktif yakalama uçları yıldırım bulutlarına doğru iyonize bir yol açarak veya iyon göndererek,yıldırımın deşarjı için havanın yalıtkanlığını bozarak hava içerisinde iletken bir kanal açılmasına sebep olur.Radyo-aktif olanların kullanımının yasaklanmasından sonra günümüzde iki farklı çalışma sistemine sahip paratonerler bu bölümde incelenecektir.

Aktif Paratonerler (ESE-TİPİ)

Yıldırımdan korunmada en son gelinen nokta elektrostatik aktif paratonerlerdir.Yıldırım deşarjları yapıların en yüksek ve sivri yerlerinde gerçekleştiğini bilen paratoner imalatçıları yıldırım deşarjlarını havanın elektrostatik yük değişimleriyle devreye giren ayrıca enerji kaynağı gerektirmeyen paslanmaz çelik gövde içerisine yerleştirilmiş bir pals jeneratöründen ibarettir.Bu pals jeneratörü elektro atmosferik bir kondansatör sistemidir.

ESE (Early Streamer Emission) Erken Akış Uyarılı paratonerler olarak adlandırılan Fransa ve ABD de standartlarına girmiştir.

Çalışma prensibi çok basittir.Havanın sadece yıldırım riskinin oluşabileceği durumlarda çalışır,diğer zamanlarda gereksiz deşarjlara sebebiyet vermez.Bu tip paratonerler kullanarak sanki binanın tepesine metrelerce yükseklikte yakalama çubuğu dikmek yerine aynı etkiye sebep olacak bir sistemdir.

Havadaki elektrostatik yük Türkiye de üretimi yapılan ESE-SAT aktif paratonerleri ulusal ve uluslar arası gerekli kalite ve test belge ve sertifikalar sahiptir. Ülkemizde meteorolojik şartlardan ve çarpmalardan etkilenmesin diye paslanmaz çelik gövdeli olarak imal edilen bu paratonerler yalıtım ve sızdırmazlık bakımından hava koşullarının ve yıldırım deşarjlarının yaratabileceği etkilere karşı dayanıklıdır. Bakım gerektirmez ve ark çıkarmazlar. Çalışır durumda olduklarını test etmek satış yerlerindeki test cihazı ile kolayca mümkündür.

Yıldırımdan Korunma Ve Temel Topraklama Teknik Şartnamesi

İçerik

1) Müşteri Adresi

2) İnşaat Projesinin Adresi

3) Mevcut Dökümanlar

4) Genel Bilgilendirme

5) Yıldırımlık Koruma Sisteminin Konsept Tanımı

6) Yıldırım Darbe ve Şebeke Kaynaklı Darbe Koruma (Parafudr) Önlemleri

7) Topraklama Sistemi

8) Yıldırım Akım Parametreleri

9) Notlar

 

1. Müşteri Adresi

2. İnşaat Projesinin Adresi

3. Mevcut Dökümanlar

Çizimler DWG/PDF

Resimler

TY17_09_42

4. Genel Bilgilendirme

Doğal bir fenomen olan yıldırım kontrol edilemez. Dolayısıyla, yapıları aşağıdaki durumlara karşı korumak için önlemler almak gerekir:

 İnsan hayatına karşı tehditler

 Yangın

 Patlama

 Güvenlik sistemlerinin tahrip olması ( örnek ;yangın alarm sistemleri, hırsız alarm sistemleri gibi..)

 Yangın söndürme sistemlerinin kazaen aktive olması

 Elektronik cihazların zarar görmesi

 Ölçüm ve kontrol sistemlerinin tahrip olması veya işlevselliğinin bozulması

 Elektronik olarak depolan verilen değişmesi veya kaybolması IEC 62305 standardının 1 den 4 ‘e kadar olan bölümlerinin içeriği genel kavramlardan oluşur.Bu kavramlarda,direkt veya endirekt yıldırım darbelerinin riskleri, hasar nedenleri, korunacak yapılar ve koruma önlemleri detaylı bir şekilde anlatılır.


TY17_09_42

4. 4.1 Yıldırımdan Korunma Sistemi

Elektronik cihazların zarar görmesi

Yıldırımdan korunma sistemi kendi içinde bir bütün sistemdir ve direkt yıldırım darbelerinin binada oluşturacağı fiziksel hasarları azaltmak için uygulanır. İçeriğinde harici yıldırım koruma sistemi ve dahili yıldırım koruma sistemi mevcuttur.

Harici yıldırım koruma sistemi:

a) Yıldırım darbelerini yakalama uçlarına yönlendirir.

b) İniş iletkenleri vasıtası ile yıldırım akımının toprağa güvenli bir şekilde iletimini sağlar.

c) Topraklama sistemi vasıtası ile yıldırım akımının toprağa dağılımı sağlar.

Fig. 4.1 – Yıldırımdan korunma sistemi

Dahili yıldırımdan korunma sistemi yapı içinde oluşacak zararlı arkları , elektriksel olarak iletkenken parçalar ile dış yıldırımlık koruma parçalarının arasında yapılacak eşpotansiyel bağlantıyla veya ayırma mesafesi yöntemi (güvenli elektriksela ayırmayöntemi) ile yapılır.


TY17_09_42

4.2 Ayırma mesafesi

Harici yıldırım koruma ile iletkenler arasındaki elektriksel izolasyon (yakalama uçları,iniş iletkenleri ve doğal yıldırımdan korunma sistemi parçaları ile bina içinde korunacak metal ve elektrik tesisatının arasındaki izolasyon kastediliyor) “s” ayırma mesafesi ile sağlanır (fig. 4.2)

fig. 4.2 – Ayırma mesafesi

Ayırma mesafesinin hesap formülü: s = ki * kc / km * l [m]

ki seçilen yıldırımdan korunma sınıfının fonksiyonu (indüksiyon faktörü; fig. 4.3) kc geometrik düzenlemenin fonksiyonu (Akım bölme katsayısı) km yakınlık noktasının malzeme fonksiyonu (malzeme çarpanı ; fig. 4.3) l Yakalama ucu sisteminin veya iniş iletkeni sisteminin bir sonraki eşpotansiyel noktasından ayırma mesafesi problem olan noktasına kadar olan mesafe


fig. 4.3 – ki ve km katsayıları

5. Yapılacak harici yıldırım koruma sistemi kavramsal tanımı:

5.1. XXXXX projesinde, en güncel IEC 62305 standardında belirtilen Yıldırımdan Korunma Sistemi yapılacaktır.Risk yönetiminde belirtilen önlemlere göre uygulama yapılacaktır.

5.2. Risk yönetimi bir bütündür ve risk yönetiminde belirtilen önlemlerin alınmaması yapılan uygulamayı geçersiz kılar.

5.3. Bina betonarme içerisindeki tüm inşaat çeliği ,IEC 62305-3 E4.3.3. maddesinde belirtildiği gibi bağlanacağı veya kaynak edileceği için binanın tüm birbiri ile irtibatlı betonarme çeliği doğal iniş iletkeni olarak kabul edilecektir.

5.4. Bu betonarme çeliğinin bağlantı doğruluğunu kontrol için IEC 63250-3 E4.3.1. maddesindeki gibi ölçüm yapılacak ve ölçülen empedans değerini 0,2 Ohm altında olması gözlemlenecektir.Eğer bu değere ulaşılmaz ise harici HVI izole iletkenler ile kolonlardan inilecektir.

5.5. İzole yakalama ucu sistemi tripodlar ve klampler ile projede belirtildiği şekilde yerleştirileceği için spesifik yıldırım akım parametleri göz önüne alındığı zaman herhangi bir direkt yıldırım darbesinin binaya nüfusu beklenmemektedir.

5.7. Tüm metal bina parçaları (dış cephe, bina betonarme çeliği, metal iletkenler/borular…) yıldırım akımını taşıyabilecek kapasitede birbirleri ile irtibatlandırılmalıdır. Bu sayede, parçalar arasındaki farklı potansiyel farkları tek bir potansiyele çekilerek tehlikeli arkların oluşması engellenecektir.

5.8. Tripodlar üzerine monte edilecek yakalama uçları izole destek boruları ile sabitlenecek ve bu izole destek direklerinin içinden HVI izole iletken geçirilecektir.

5.9. HVI izole iletkenin dış kılıfının eşpotansiyellemesi destek direğinin içerisinden yapılacaktır.

5.10. HVI izole iletkenin dış çapı 20mm olacak ve içerisindeki bakır iletken en az 19mm2 olacaktır.


5.11. HVI izole iletken 150kA 10/350us yıldırım akımını taşıyacak kapasitede olacak ve havadaki eşdeğer “s” ayırma mesafesi 75cm olacaktır.İzole iletken izolasyon ile ilgili olduğu için Ayırma mesafesi ile ilgili testler belgelenecektir.

5.12. HVI izole iletkenin dielektrik dayanım (dielectric strength of insulated down conductor) testi ve dış kılıf izolasyon üzerindeki sürüklenme deşarz direnç(creping discharge resistance) testi belgelenecektir.Böylece,75 cm ayırma mesafesini sağlar iken iletkenin kılıfı üzerinden başka tehlikeli bir akımın geçmediği belgelenecektir.

5.13. HVI izole iletken kolay monte edilebir şekilde olacak ve bu kapsamda minimum bükülme yarıçapı 200mm olacaktır.

5.14. HVI izole iletkenler bina betonarme çeliğine bağlanırken HVI izole iletkenin kendi içinde test edilmiş aksesuarları ve klampleri kullanılacaktır.

5.15. Projede belirtildiği gibi tripodlara takılacak sırasıyla 14 ve 2 noktada destek direkli yakalama ucu uzunluğu 4.2 m ve 5,7m olacaktır.

5.16. Tripodlar 110km/saat rüzgar hızına dayanacak şekilde gerekli betonlar ile sabitlenecektir.

5.17. Tripod metal gövdesi eğer temas edecek yüzeyler kireç bazlı değil ise aluminyum ,kireç bazlı ise St/St paslanmaz çelik iletkenler ile bina üzerinde oluşturulacak en yakın eşpotansiyel baraya bağlanacaktır.

5.18. HVI izole iletken darbe anında tehlikeli bir şekilde yer değiştirmemesi için beton ayaklar ile 1 metre alalıklar zemine yerleştirilmelidir ve HVI izole iletken IEC 62561’e göre test edilmiş ve en az 150kA(10/350us) yıldırım akımı taşıyacak StSt paslanmaz çelik klamp ile betonarme demirine bağlanacaktır.

5.19. Yapılara takılacak izole destek borularının yakalama uçları ile beraber toplam boyu 4.2 m olacak ve destek borusun 50cmlik kısmı üreticinin onay verdiği klampler ile sabitlenecektir ve destek borusunun metal kısmı en yakın eşpotansiyel barasına irtibanlandırılacaktır.

5.20. Yapılara monte edilecek HVI izole iletken destek borusundan çıktından sonra ilgili üreticinin onay verdiği plastik ayaklı montaj parçaları ile her 1 metrede bir çatıya sabitlenmeli ve çatıdan sonra eğer zeminden toprak noktasına kadar gidilecek bölüm varsa beton ayaklar ile 1 metre alalıklarla zemine yerleştirilmelidir. HVI izole iletken IEC 62561’e göre test edilmiş ve en az 150kA(10/350us) yıldırım akımı taşıyacak StSt paslanmaz çelik klamp ile betonarme demirine bağlanacaktır

5.21. Kullanılan tüm ürünler IEC 62561’e göre test edilmiş olmalıdır.HVI izole iletken ve ekleri beraber test edildiği için ve tüm sisteme onay verildiği için aksesuarlar ve HVI izole iletkenler aynı marka olmalıdır.

5.22. HVI izole iletken izole iletkenin StSt paslanmaz sonlandırma parçaları ile izole destek borusuna iç kısmına ve toprak noktasına bağlanmalıdır.

6. Yıldırım Akım ve Darbe Koruma Önlemleri (Parafudr)

6.1. XXXXX projesinde, en güncel IEC 62305 standardında belirtilen Yıldırımdan Korunma Sistemi yapılacaktır.Risk yönetim raporunda belirtilen önlemlere göre uygulama yapılacaktır.


TY17_09_42

6.2. Risk yönetimi bir bütündür ve risk yönetiminde belirtilen önlemlerin alınmaması yapılan uygulamayı geçersiz kılar.

6.3. Gerek alçak gerilim enerji hatta gerekse data/sinyal bağlantıların olduğu yerlerde aşağıda özellikleri belirtilen parafudrlar kullanılmalıdır.

6.4. Yangın alarm ve otomatik yangın söndürme ekipmanları yapılan risk yönetiminde riski azaltan faktördür ve ancak bu sistemler enerji ve sinyal tarafları parafudr ile korunduğu zaman risk yönetiminde var kabul edilirler.

6.5. Binaya monte edilecek iklimlendirme ve havalandırma ekipmanları için de gerekli parafudr önlemlerinin alınması gerekmektedir.

6.6. Bina ana pano girişine kompakt yapıda Tip1+Tip2 sparkgap teknolojili voltaj koruma değeri 1,5kV altı olan ve 10/350us Iimp değeri 50kA olan 3+1 parafudr kullanılmalıdır.Parafur üzerinde indikator olacaktır.

6.7. Katlardaki tali panolarda Imax değeri 120kA I nominal değeri 80kA olan Tip2 3+1 parafudr kullanılmalıdır.

6.8. Dükkan ve ofislerde Tip3 3+1 parafudrlar kullanılmalıdır.

6.9. Yangın alarm/söndürme ve iklimlendirme/havalandırma sistemlerinin sinyal bağlantılarında sinyal türüne göre uygun 10kA lik 4 telli bağlantıya uygun Tip1P1 parafurdlar kullanılmalıdır.

6.10. IT odasında bulan Ethernet bağlantıları da yıldırmın direkt ve enfirekt etkilerine karşı parafudrlanmalıdır.

6.11. Güvenlik kameraları ve ona bağlı Ethernet Swtichler parafudrlanmalıdır.

7. Topraklama sistemi

7.1. IEC 62305-3:2010-12’ye göre B tipi ring toprak elektrodu veya temel toprak elektrodu kullanılacaktır.

7.2. Kullanılacak IEC 62561-2’ye göre test edilmiş ve belgelenmiş temel toprak elektrodu 30×3,5mm ortalama 70um(mikron) yüzey kaplamalı sıcak daldırma galvaniz çelik şerit veya V4A St/St 30×3,5mm paslanmaz çelik şerit olmalıdır.

7.3. Tüm topraklama tesisatında toplam topraklama direnci 2 ohm ‘dan küçük olması sağlanacaktır.

7.4. Temel toprak elektrodu her 2 metrede bir inşaat demirine üreticin onay verdiği ve IEC 62561’e uygun klampler ile irtibatlanmalıdır.

7.5. Temel toprak elektrodu bina içinde uygun olan yerlere yerleştirilmiş olan eşpotansiyel baralara irtibatlandırılmalıdır.

7.6. Temel topraklaması için bina içinde beton içinde kalacak demirlerin en alt sırasına projede belirtilen detaylarda sabitlenmiş olarak 30×3,5mm ortalama 70um(mikron) yüzey kaplamalı sıcak daldırma galvaniz çelik şerit veya V4A St/St 30×3,5mm paslanmaz çelik şerit kullanılmalıdır.

7.7. Temel topraklayıcı kapalı bir ring şeklinde yapılmalı ve binanın dış duvarlarının temellerine veya temel platformu içine yerleştirilmelidir.


7.8. Temel topraklayıcı, her tarafı betonla kaplanacak şekilde düzenlenmelidir. Son noktalar temelin dışına çıkarılmalı ve yeterince bağlantı filizi yapılmalıdır.

7.9. Bağlantı filizleri bina içinde bulunan eş potansiyel baralara bağlanacak şekilde 50×5 mm galvaniz şeritlerden oluşmalı , temel demirlerine dikey sabitleme parçaları ile sabitlenmeli ve beton yüzeyinden min 2 mt. çıkacak şekilde döşenmelidir.

7.10. Eğer su geçirmez beton ile beyaz tank (white tank) uygulaması yapılacak ise DIN 18014’e göre toprak elektro yerleşimi yapılmalıdır.

7.11. Bu uygulama için gorebeton altına 10mx10m ebatlarında ağ şeklinde 10mm çapında IEC 62561-2’ye göre test edilmiş V4A St/St paslanmaz çelik ring toprak elektrodu2 yerleştirilecektir ve 10 metre de bir aşağıda resimde belirtilmiş klamp4 ile filizler çıkarılacaktır.

7.12. Gorebetondan sonra uygulacak betonarme demirinin içine 20mx20m ağ olacak şekilde 10mm çapında IEC 62561-2’ye göre test edilmiş V4A St/St paslanmaz çelik ring toprak elektrodu yerleştirilecektir ve 2 metrede bir aşağıdaki çizimde belirtilen klampler ile inşaat demire irtibatlandırılacaktır.

7.13. En az 20 metrede bir ve en az bir bölüme 1 adet eşpotansiyel noktası düşecek kadar toprak filizi çıkılacaktır ve toprak filizleri eşpotansiyel noktaları oluşturmak için 1 bar su basıncına dayanan aşağıda resimde beliritlen su sızdırmaz duvar buşinglerine bağlanmalıdır.


TY17_09_42

8. Yıldırım Akım Parametreleri

Dizayn en güncel IEC 62305 Yıldırımdan Korunma Standardına göre yapılmıştır.

Yıldırım Koruma Seviyesi (LPL) III aşağıdaki Yıldırım Akım parametrelerine göre temellenmiştir.

Ipeak = 100 kA (10/350 s)

Qimpulse = 50 C

Spesifik enerji = 2,5 MJ/

Ryuvarlanan küre = 45 m

En düşük peak akım = 10 kA

10 kA’den büyük darbeler = 91 %

Yıldırım koruma seviyesi LPL III olarak karar verildiğinden en düşük yıldırım akım değeri 10kA’dir.Bu değer kestirme değeri için geçerli bir değerdir.Çünkü beklenen yıldırımların %91’i 10kA den büyük ve %9’u 10kA’den küçüktür.Dolayısıyla oluşturulacak yakalama ucu sistemi ile tüm muhtemel yıldırımların %91’ine karşı önlem alınacaktır.